صنعت طلاسازی هنری دیرینه است که به دانش عمیق درباره مواد اولیه، ترکیبات شیمیایی و تکنیکهای پردازش فلزات نیاز دارد. انتخاب مواد اولیه مناسب نه تنها بر زیبایی و درخشش محصول نهایی تأثیر میگذارد، بلکه دوام، مقاومت در برابر سایش و حتی قیمت آن را تعیین میکند. در این مقاله، به بررسی مهمترین مواد اولیه مورد استفاده در طلاسازی و نقش هر یک می پردازیم.

۱. طلا: ستون اصلی طلاسازی

طلا (Au) به دلیل نرمی، چکش خواری بالا و مقاومت در برابر اکسیداسیون، پایه اصلی ساخت زیورآلات است. ویژگیهای منحصر به فرد طلا عبارتند از:

  • رنگ زرد درخشان: طلای خالص (۲۴ عیار) رنگ متمایزی دارد که در ترکیب با فلزات دیگر تغییر میکند.
  • مقاومت شیمیایی: در برابر اسیدها و رطوبت مقاوم است و بهراحتی تیره نمیشود.
  • چکش خواری: یک گرم طلا را میتوان به ورقی به مساحت ۱ متر مربع تبدیل کرد!

با این حال، نرمی بالای طلای خالص (عیار ۲۴) آن را برای ساخت جواهرات روزمره نامناسب میکند. از این رو، طلا معمولاً با فلزات دیگر آلیاژ میشود تا استحکام و دوام افزایش یابد.

۲. فلزات آلیاژی: ترکیباتی برای استحکام و تنوع رنگی

برای اصلاح خواص طلا، فلزاتی مانند نقره، مس، نیکل، پالادیوم و روی به آن افزوده میشوند. هر فلز تأثیر خاصی بر رنگ، سختی و قیمت آلیاژ دارد:


فلز افزودنی
تأثیر بر آلیاژ طلا
نمونه کاربردی
نقره (Ag)ایجاد رنگهای سفید یا سبک (مثلاً طلای سفید)جواهرات کلاسیک
مس (Cu)ایجاد رنگ قرمز یا رزگلد؛ افزایش استحکامحلقه های ازدواج
نیکل (Ni)افزایش سفتی و مقاومت در برابر خراشطلای سفید (با احتیاط)
پالادیوم (Pd)تولید طلای سفید بدون نیکل (حساسیت زا نباشد)جواهرات لوکس
روی (Zn)کاهش نقطه ذوب و بهبود انعطاف پذیریآلیاژهای ارزان قیمت

نکته: نیکل در برخی کشورها به دلیل ایجاد حساسیت پوستی محدود شده است.

۳. عیار طلا: استانداردهای خلوص

عیار (Karat) نشان دهنده درصد طلای خالص در آلیاژ است. استانداردهای رایج عبارتند از:

  • ۲۴ عیار: ۹۹.۹% طلا (نادر در جواهرسازی به دلیل نرمی).
  • ۱۸ عیار: ۷۵% طلا + ۲۵% فلزات دیگر (محبوب برای جواهرات باکیفیت).
  • ۱۴ عیار: ۵۸.۳% طلا (متداول در بازار جهانی به دلیل تعادل قیمت و دوام).
  • ۱۰ عیار: ۴۱.۷% طلا (ارزانتر؛ معمولاً در قطعات ضخیم استفاده میشود).

۴. مواد کمکی در فرآیند ساخت

  • مواد لحیم کاری: آلیاژهای کم عیارتر برای اتصال قطعات بدون ذوب شدن پایه.
  • فلاکس: مادهای شیمیایی که اکسیداسیون را در حین حرارت کاهش میدهد.
  • مواد پولیش: ترکیباتی مانند اکسید سدیم برای درخشش نهایی.
  • قالبگیری: موم یا رزینهای ویژه برای ساخت مدلهای اولیه.

۵. سنگها و عناصر تزئینی

طلاسازی اغلب با سنگهای قیمتی یا نیمه قیمتی مانند الماس، یاقوت، زمرد و مروارید ترکیب میشود. همچنین، تکنیک هایی مانند نورد کاری و حدیده کشی (سیمکشی طلا) به مواد اضافی مانند سیمهای نازک طلا یا اسیدهای خاص نیاز دارند.

۶. ملاحظات زیست محیطی و اخلاقی

با افزایش آگاهی جهانی، استفاده از طلای بازیافتی و طلای مسئولیتپذیر (استخراج شده بدون آسیب به محیط زیست یا حقوق کارگران) رواج یافته است. برخی کارگاهها نیز از فلزات بدون نیکل استفاده میکنند.

جمع بندی

طلاسازی هنری است که در آن دانش شیمی، متالورژی و طراحی به هم میپیوندند.